Uczelnia zorientowana na potrzeby studenta, analityka nauczania a sukces dydaktyczny, ochrona danych, integracja systemów i narzędzi IT w instytucjach edukacyjnych – to wiodące tematy na międzynarodowej konferencji EUNIS 2018, która w tym roku odbyła się na Uniwersytecie Sorbońskim w Paryżu (6-8 czerwca 2018) pod tytułem: Coming of Age in a Digital World. Centrum Kompetencji Cyfrowych UW prezentowało na niej temat poświęcony cyfrowym doświadczeniom studenta na e-lektoratach z języka angielskiego (Only a change is constant – student Digital experience in the academic on-line English language courses at the University of Warsaw, Anna Pacholak, Monika Galbarczyk).

Konferencja jest swojego rodzaju podsumowaniem najnowszych wdrożeń i badań z zakresu IT dla uczelni oraz nauczania cyfrowego. Wskazuje też na trendy i kierunek rozwoju w obszarze edukacji wyższej, ale także dla edukacji otwartej. Corocznie uczestniczy w niej ok. trzystu przedstawicieli europejskich uczelni, zajmujących się dziedziną technologii informacyjnych, w tym: cyfrowym nauczaniem, analizą danych, cyberochroną czy nowymi technologiami dla edukacji. Wachlarz prezentowanych tematów jest szeroki i tym samym inspirujący do wymiany doświadczeń.

Hiszpańska paella do interaktywnych wykładów video

Nauczanie z wykorzystaniem technologii video staje się codziennością. Powstaje coraz więcej platform, które tego typu działalność dydaktyczną umożliwiają. Coraz więcej z nich działa na zasadzie open source. Jednym z takich przykładów jest Paella player – tak właśnie, na cześć słynnej w Hiszpanii potrawy narodowej, nazwali swój opensource-owy produkt pracownicy Politechniki w Walencji. Jest nim system do nagrywania wykładów z możliwością jednoczesnego wyświetlania slajdów z komputera wykładowcy oraz wykonywania interaktywnych zadań. System obchodzi w tym roku swoją piątą rocznicę powstania, a prace nad poszerzeniem jego możliwości wciąż trwają. Można do niego zajrzeć tutaj: http://paellaplayer.upv.es

Rys. 1 Paella player umożliwia synchroniczną transmisję video wraz z zastosowaniem interaktywnych narzędzi [źródło: Enriching video content for educational uses with Paella Player, C. Turró, I. Despujol, J. Busquets]

Duże zbiory danych (big data) i analityka nauczania

Rozwój infrastruktury informatycznej poszerza możliwości i zastosowania analityki nauczania. Fakt ten został dostrzeżony przez Komisję Europejską, która niedawno wydała raport pt. Big data for monitoring educationalsystems, opisujący w jaki sposób duże zbiory danych (big data) mogą być wykorzystywane do analiz na potrzeby edukacji. O inicjatywach i dobrych praktykach podjętych w tym zakresie opowiadał Alan Mark Berg z Uniwersytetu w Amsterdamie (Holandia) w prezentacji pt. Risk Mitigation in the Age of Learning Analytics.

ABC… z projektowania zajęć hybrydowych

Jak projektować dobre zajęcia? Jisc, brytyjska organizacja z sektora edukacji wyższej, udostępnia opracowania, które włączają w ten proces nauczanie cyfrowe. O konstruowaniu poszczególnych modułów i testowaniu założeń kursu w formie hybrydowej (blended learning) opowiadali Clive Young i Nataša Perović (Honey I shrunk the data: data-informedblended learning design). Warto zerknąć do kart opisujących cykl aktywności i praktyki metodyczne, mające zastosowanie podczas całego kursu.

Rys. 2 Przykłady tradycyjnych aktywności i ich cyfrowych odpowiedników mających zastosowane w dydaktyce [źródło: Honey I shrunk the data: data-informedblended learning design, C. Young, N. Perović].

O esencji projektowania zajęć można także posłuchać w krótkim wykładzie prof. Diany Laurillard (University College London), polecanym przez prelegentów: https://www.youtube.com/watch?v=JzIAYVuHll8

Przestrzeń do nauki

Projektowanie zajęć to jedna sprawa, a projektowanie przestrzeni, w której się odbywają, to kolejna, nie mniej ważna – przekonywał Duncan Peberdy w prezentacji The digitalclassroom roadshow. Praktycznie każdego rodzaju wykład odbywa się dzisiaj z wykorzystaniem technologii cyfrowych, a interaktywne podejście do nauczania jest coraz częściej praktykowane. Aule z otwieranymi ścianami to już niemal standard. Polem do popisu pozostają nadal sale ćwiczeniowe, które można zaprojektować tak, by były jednocześnie „laboratorium” do pracy indywidualnej jak i dla grup projektowych. W przestrzeni powinny znajdować się mobilne elementy, które można ustawić w konfiguracji odpowiedniej do celu zajęć.

Rys. 3 Przykład zaaranżowania przestrzeni pod zajęcia oparte na współpracy projektowej [źródło: prezentacja D. Peberdy The digital classroom roadshow]

Projektowanie sal wykładowych tak, by były optymalne pod kątem wykorzystania do celów edukacyjnych, z naciskiem na ergonomię, estetykę i wykorzystanie technologii ICT, to w ostatnich latach gorący nurt także dla edukacji cyfrowej.

Wymiany MOOC (Massive Open Online Courses) i SPOC (Small Private Online Courses)

Otwierając się na potrzeby studenta, w tym także studiującego międzynarodowo i podczas wymian, Uniwersytet Sorboński utworzył konsorcjum uczelnianie, które na bazie najlepszych doświadczeń cyfrowych udostępniło pulę specjalnie dedykowanych kursów masowych, akredytowanych w punktacji ECTS. Pośród nich znajdują się zarówno kursy on-line, jak i hybrydowe, z zagadnień takich jak elektronika i mechanika, termodynamika czy fizyka kwantowa. Część z nich funkcjonuje w formie samouczka (jak programowanie), inne zaś prowadzone są w formie interaktywnych ćwiczeń z zaangażowaniem prowadzących, wszystkie jednak uwzględniają komponent wzajemnej oceny i współpracy studentów (peer review). Celem kursów jest nie tylko wyrównywanie poziomu wiedzy studentów z konkretnych dziedzin, ale także wzbogacenie ich doświadczenia o element współpracy w środowisku międzynarodowym. Więcej o tym projekcie w artykule pt. Short virtual international program: students’ virtual exchange (V. Michou, Ch. Gaziello, S. Bottin-Rousseau).

Nieformalna edukacja

Identyfikacja, ocena i uznawalność umiejętności nabytych w edukacji pozaformalnej (w odróżnieniu od akademickiej) to złożone wyzwanie, któremu próbuje stawić czoło wiele europejskich instytucji z sektora edukacji wyższej. We Francji, począwszy od 2017 roku, studenci otrzymali możliwość ubiegania się o uznawalność kompetencji nabytych w drodze nieformalnej edukacji. Caroline Bélan-Ménagier i Nadia Gonthier przedstawiły odpowiedź na to zapotrzebowanie, którego efektem było zainicjowanie przez francuskie Ministerstwo Edukacji Wyższej, Badań i Innowacji projektu EXTRAsup, wspieranego przez europejski program Erasmus+ (EXTRAsup Project toolkit and Open Badges to foster student mobility).

W ramach projektu, powstał „narzędziownik” metodologiczny dla nauczycieli akademickich oraz studentów, mający pomóc w ocenie „ukrytych kompetencji”, co znajduje także zastosowanie dla programów mobilności studentów. Prelegentki opowiedziały też o projekcie Open Badges, czyli europejskim systemie odznak, przyznawanych za osiągnięcia, m.in. nabyte właśnie poprzez nauczanie nieformalne.

Rys. 4 Zastosowanie odznak (Bages) pomaga w definiowaniu kompetencji nabytych drogą nieformalną oraz ich uznawalności [źródłó: EXTRAsup Project toolkit and Open Badges to foster student mobility, C. Bélan-Ménagier, N. Gonthier]

Więcej informacji o odznakach Open Badges można uzyskać w wytycznych nt. możliwości ich stosowaniaw zakresie walidacji osiągnięć edukacyjnych i zawodowych osób indywidualnych i organizacji.

Egzaminy on-line

W ramach fińskiego konsorcjum uniwersytetów wprowadzono możliwość zdawania egzaminów on-line. – Student może do niego podejść w dowolnym czasie, w jednym z wyznaczonych do tego celu centrów egzaminacyjnych, dostępnych praktycznie w całej Finlandii – opowiada Marjut Anderson (Experiences of cross-institutional digital exams in Finnish higher education institutes). System opiera się na opensource-owym oprogramowaniu EXAM. Specjalne sale egzaminacyjne wyposażone są w komputery pod nadzorem kamer. To rozwiązanie zmienia pojęcie sesji egzaminacyjnej, która niekoniecznie musi przypadać na koniec semestru i niekoniecznie w miejscu prowadzenia wykładów.

Elastyczne ramy

Tematy prezentowane w ścieżce poświęconej technikom edukacyjnym wpisują się w ewidentny trend, jakim jest otwarcie uczelni na potrzeby studenta. Analizowany jest zarówno proces nauczania, jak i jego efekty w odniesieniu do typu studenta oraz realiów, w jakich funkcjonuje. Celem uczelni staje się odnalezienie synergii w funkcjonowaniu studenta, a co za tym idzie, poprawa procesu edukacyjnego i jego uelastycznienie.

Autor: Anna Pacholak